.jpg)
Có những loài cây mọc lên từ đất cằn, không hương sắc lộng lẫy, nhưng lại bám rễ sâu vào tâm hồn của những người con xa xứ. Rau đắng sau hè chính là một loài cây như thế. Giữa nhịp sống hối hả của phố thị, vị đắng thanh tao ấy bỗng trở thành chiếc vé khứ hồi, đưa ta về với chái bếp ám khói và bóng dáng mẹ già cặm cụi nơi miền Tây xưa.
Rau đắng đất: loài cây của sự chịu thương, chịu khó
Người miền Tây thường ví von: "Cần lao như rau đắng". Chẳng ai gieo, chẳng ai trồng, cứ sau mỗi trận mưa rào đầu mùa, khi đất đai sau nhà còn ẩm ướt, là lúc những mầm xanh nhỏ xíu bắt đầu đội đất nhô lên.
Khác với loại rau đắng biển mập mạp thường thấy trong các nhà hàng lẩu ngày nay, rau đắng đất (loại rau đắng mọc sau hè trong câu hát) thân mảnh khảnh, lá nhỏ li ti và mọc sát mặt đất. Chúng len lỏi quanh hè nhà, dưới gốc mai già hay bên cạnh lu nước.
Sức sống của rau đắng mãnh liệt như chính con người miền Tây: chân chất, mộc mạc, dẫu đất phèn chua mặn vẫn vươn lên xanh tốt. Nó là minh chứng cho một thời kỳ khó khăn, khi bữa cơm của người nông dân chỉ quanh quẩn với mớ rau dại hái vội sau vườn.
Vị đắng đầu môi, vị ngọt thấm vào ký ức
Nếu ai lần đầu nếm thử rau đắng đất, chắc chắn sẽ phải nhăn mặt vì cái vị đắng chát, tê tê nơi đầu lưỡi. Nhưng kỳ lạ thay, chỉ sau vài giây, cái đắng đó tan đi, để lại một hậu vị ngọt thanh, mát lành cuống họng. Người sành ăn bảo rằng, đó là cái "ngọt hậu" giống như đời người, phải trải qua cay đắng mới thấu hiểu được hạnh phúc ngọt ngào.
Trong ký ức miền Tây xưa, rau đắng góp mặt trong những bữa cơm nghèo nhưng ấm tình:
Cháo cá lóc rau đắng: Một nồi cháo nóng hổi, hạt gạo nở bung, thả vào đó vài khứa cá lóc đồng ngọt thịt. Khi ăn, người ta bỏ nhúm rau đắng vào tô, chan cháo đang sôi lên. Rau vừa chín tới, giữ được độ giòn, vị đắng hòa quyện với vị ngọt của cá tạo nên hương vị khó quên.
Rau đắng chấm kho quẹt: Những ngày mưa dầm, chỉ cần một dĩa rau đắng luộc hoặc ăn sống, chấm cùng niêu kho quẹt tóp mỡ mặn mòi là đủ "hao cơm" hơn bất kỳ cao lương mỹ vị nào.
Canh rau đắng: Bát canh tập tàng nấu với tép rong hay cá rô đồng, thả thêm nắm rau đắng là giải nhiệt cho những trưa hè oi ả.
Bóng dáng mẹ và nỗi nhớ "Sau Hè"
Nhắc đến rau đắng sau hè, không thể không nhắc đến hình ảnh người mẹ. Trong văn hóa và âm nhạc (đặc biệt là nhạc phẩm bất hủ của nhạc sĩ Bắc Sơn), rau đắng là hiện thân của sự hy sinh thầm lặng.
Đó là hình ảnh mẹ già ngồi nhặt từng cọng rau dưới mái hiên mưa dột, là dáng lưng còng cặm cụi nhóm bếp lửa chiều. "Sau hè" không chỉ là một vị trí địa lý trong ngôi nhà ba gian, mà là góc khuất của nỗi nhớ, nơi cất giữ những kỷ niệm êm đềm nhất của tuổi thơ.
Những người con miền Tây lên Sài Gòn lập nghiệp, đôi khi đi ngang qua một sạp rau ở chợ, thấy mớ rau đắng đất nằm khiêm tốn bên cạnh những bó cải xanh mướt, lòng bỗng thắt lại. Mua mớ rau về, nấu vội tô canh, nhưng sao tìm hoài không thấy cái vị ngon ngày cũ? Có lẽ, rau đắng chỉ thực sự ngon khi được ăn ở quê nhà, trong cái không khí đầm ấm của gia đình, và được nấu bởi bàn tay mẹ.
Giữ gìn hồn quê giữa phố thị
Ngày nay, rau đắng đã trở thành đặc sản, xuất hiện trong thực đơn của những nhà hàng sang trọng. Nhưng với những người con miền Tây, rau đắng sau hè mãi mãi là biểu tượng của quê hương, của ký ức và lòng biết ơn.
Vị đắng ấy nhắc nhở chúng ta về nguồn cội, về những ngày gian khó đã qua để biết trân trọng hiện tại. Đôi khi, hạnh phúc chỉ đơn giản là được trở về, ngồi bên mâm cơm chiều, gắp một đũa rau đắng và nghe tiếng mẹ cười hiền hậu.
